TK1. Giới thiệu về thống kê*

*Tài liệu tham khảo chính của loạt bài thống kê cơ bản này lấy từ quyển Statistics - The Art and Science of Learning from Data của Agresti và Franklin, NXB: Pearson.
Người biên soạn: Phạm Thị Thủy Tiên
-----

Một cách đơn giản nhất, ta có thể hiểu thống kê là một môn khoa học và cũng là một môn nghệ thuật của việc học từ dữ liệu. Học ở đây có nghĩa là thu nhận lấy kiến thức về thế giới xung quanh, lý giải các mối quan hệ phức tạp trong cái thế giới tương đối ấy và áp dụng những hiểu biết đó để làm cho thế giới trở nên tốt đẹp hơn.

Khác với các triết gia, những người dùng tư duy từ bộ óc của họ để tìm ra những câu trả lời cho những thắc mắc của con người về thế giới, các nhà thống kê học trả lời những câu hỏi ấy bằng dữ kiện thu được từ chính thế giới bên ngoài. Tuy cách tiếp cận là khác nhau, nhưng cả hai đều có cùng mục đích, đó là tìm kiếm chân lý.

Thống kê là một môn học có tính ứng dụng cao, có thể thấy trong rất nhiều ngành khoa học như y khoa, kinh tế, tâm lý, xã hội và cả chính trị. Vì vậy, hiểu biết về thống kê không chỉ cần thiết cho nhà khoa học mà còn có lợi cho chúng ta trong việc nâng cao năng lực phán đoán và khả năng ra quyết định trong đời sống hằng ngày cũng như trong công việc.

Có 3 chủ đề chính trong thống kê, đó là:

• Thiết kế và tiến hành nghiên cứu để thu thập dữ liệu (research design)
• Mô tả, phân tích dữ liệu (descriptive statistics)
• Suy luận từ dữ liệu (inferential statistics)

Một khái niệm cơ bản trong thống kê là mẫu (sample). Mẫu là một số lượng đại diện lấy từ quần thể mà ta chọn để tiến hành nghiên cứu. Ta dùng thống kê mẫu (sample statistics) để ước lượng về các thông số của quần thể (population parameters).

Lấy mẫu ngẫu nhiên (random sampling) là cách chọn mẫu trong đó mỗi đối tượng có cùng khả năng được chọn để quan sát hoặc thí nghiệm. Đây là yêu cầu đầu tiên và tiên quyết để có được một thiết kế nghiên cứu tốt.